Mijn vader is een Elviskind

Sint-Oedenrode - Twee jaar geleden ontmoette Rooienaar Ard Nieuwenbroek, trainer, therapeut en supervisor bij Ortho Hulp in Sint-Oedenrode in zijn spreekkamer aan de Schootsedijk, Richard. Binnen een half uur was duidelijk waar hij mee worstelde. Met de onverdraaglijke familiepijn van zijn broertje, dat voor de geboorte van Richard, aan wiegendood gestorven was. Hij kwam daarmee onbewust en onbedoeld in een lastige en onmogelijke positie, namelijk het tragische verlies te compenseren.

Door: Caroline van der Linden

De afgelopen maanden is Ard bezig geweest met een bijzonder project. Hij heeft er een boek over geschreven. Zeker niet zijn eerste, want het is inmiddels al zijn veertigste. Maar wel het eerste boek dat over dit onderwerp in Nederland verschijnt. ‘Elviskinderen begeleiden’ staat er op de voorkant van het boek. Reden om eens met hem in gesprek te gaan hierover.

Aankomend bij zijn praktijk is hij druk in de weer, want ondanks zijn 74-jarige leeftijd, zit hij nog vol passie om anderen te helpen in hun zoektocht naar vragen en antwoorden op hun levenspad.

Zelf vader van vier kinderen en met meer dan veertig jaar ervaring als gepassioneerd coach, werkt hij vanuit persoonlijke verbinding en probeert iemands levensloop te begrijpen. Ard begint te vertellen: “Ruim vijf jaar geleden ben ik hier komen wonen, ik ben geboren in Den Haag en heb hiervoor dertig jaar in Esch gewoond. Voordat ik daar terecht kwam ben ik in Overijssel begonnen als onderwijzer voor de klas. Een jaar of tien heb ik in het onderwijs gewerkt. Van de reguliere basisschool ging ik naar het Speciaal Onderwijs en wilde me steeds meer gaan verdiepen in de mens en zijn of haar gedragingen. In de avonduren volgde ik een studie Pedagogiek en Sociale Wetenschappen. Ik schoolde me als trainer om leerkrachten te trainen hun leerlingen beter te begeleiden. Tot op de dag van vandaag doe ik dat nog steeds. Ik geef trainingen en Masterclasses en begeleid daarnaast mensen individueel. Inmiddels ben ik contextueel psychotherapeut.” Ik vraag hem om dit toe te lichten: “Het is een benadering die problemen en levensvragen niet los ziet van wat generaties lang is doorgeven en ontvangen. De verbondenheid die er is met je partner, kinderen, ouders, grootouders en andere belangrijke (familie), maar bijvoorbeeld ook werk gerelateerde relaties. Dit vormt een context. Dat is wat jou als persoon vormt en hoe je in het leven staat. Als iemand bij mij in de praktijk komt is dat de basis van waaruit ik het gesprek aanga. Ik zie nooit iemand alleen, fysiek mag iemand dan alleen in mijn praktijk zijn, maar diegene is toch altijd omringd met allerlei andere betekenisvolle mensen. Als daar fundamenteel iets mis is, gaat het ook niet goed met de persoon die bij me komt.”

Dat was ook zo met Richard, die tegenover hem zat in zijn praktijk. Er was geen enkel boek in Nederland, waarin zijn problematiek beschreven stond. Dat hiervoor aandacht moest komen, was voor Ard direct duidelijk. Er wakkerde bij hem een vuurtje aan en hij ging ermee aan de slag. Over zijn boek en wat de term Elviskinderen inhoudt vertelt hij mij: “Het geeft een onthullende inkijk in de levens van mensen die als kind in een bijzondere positie terecht zijn gekomen: Elviskinderen, kinderen die geboren worden na het overlijden van een oudere broer of zus. Deze term is gekozen vanwege de bepalende levensgeschiedenis van Elvis Presley, wiens oudere tweelingbroer overleed tijdens de geboorte. Elvis heeft altijd het gevoel gehad te moeten leven voor twee, als ‘vervangend kind’. Dit heeft hem zijn leven lang op dramatische wijze achtervolgd.

Het is vaak een onbewust, onbesproken thema: het verlies van een kind binnen een gezin en de impact die deze gebeurtenis heeft op het familiesysteem. Bijvoorbeeld bij een miskraam, stilgeboorte of het vroeg overlijden van een (tweeling)broer of -zus. Het kind dat in de kinderrij direct op het overleden kind volgt, krijgt onbewust een onmogelijke opdracht mee: het moet datgene geven wat zijn of haar ouders nodig hebben om te kunnen helen in hun rouw. En in sommige situaties voelen de rouwende ouders zelfs geen ruimte om hun ‘nieuwe’ kind liefdevol in de wereld te verwelkomen. In feite krijgt het kind een dubbele portie rouw te verwerken: die van zichzelf én die van de ouders. En hoewel Elviskinderen nog niet eens geboren zijn als hun broer of zus overlijdt, zijn de gevolgen van dat dramatische lot in hun latere leven vaak groot.

“De ouders die dit lot treffen zet ik NOOIT, met hoofdletters NOOIT in de beklaagdenbank”, zegt hij resoluut. “Zij hebben immers met de allerbeste bedoelingen hun kind opgevoed. En noem mij een ouder die geen fouten maakt, die bestaat niet. Maar dat er werk verzet moet worden op dit vlak, staat voor mij vast”, vertelt hij bevlogen.

Samen met Bram Bakker, voormalig psychiater en schrijver, heeft Ard hier ook een podcast over gemaakt, waar hij wekelijks nog veel reacties op krijgt. “Zo zei laatst iemand tegen me”, vertelt hij: “Ik ga samen met mijn vader van 75 naar deze podcast luisteren op een geschikt moment, want ik denk dat ik hem nu snap. Dan kan hij eindelijk eens voelen dat hij erkenning krijgt. Mijn vader die nog in zijn moeders buik zat, toen zij een auto ongeluk kreeg, waarbij zijn broertje van twee ter plekke overleed. Vijf maanden na dit ongeluk werd mijn vader geboren. Ik zie nu pas hoe dit zijn leven heeft beïnvloed. Hij heeft alles gezien, van psychologen tot regressietherapeuten, maar niemand heeft hem ooit de vraag gesteld die ik nu hoor in hoe jij erover spreekt. Mijn vader is dus een Elviskind”, zei hij. “Hij heeft ooit eens tegen me gezegd: “Ik heb bestaan, ik ben geboren, maar ik heb dezelfde naam gekregen als mijn overleden broertje. Ik ben nooit mezelf geworden.” Kippenvel, terwijl ik dat tot me door laat dringen. “Zo kreeg ik ook een berichtje van iemand, dat Mattie van Mattie en Marieke van het radioprogramma van QMusic, op een ochtend een uur lang vertelde over zijn moeder”, vertelt Ard verder.

“Hij sprak met haar over zijn broertje dat op achtjarige leeftijd overleed toen hij nog niet geboren was, waarop zijn moeder zei: “Ik ben blij dat het met jou allemaal goed gekomen is”. Waarop hij antwoordde: “Ja mam, dat is ook zo, maar je weet toch ook wel hoezeer ik er last van heb gehad en dat je me altijd hebt beschermd. Dat je altijd bang bent dat mij iets overkomt?” “Die paar zinnen zijn alleszeggend waar het over gaat.”

Binnenkort gaat Bridget Maasland, ook een Elviskind er een documentaire over maken. In het boek dat Ard geschreven heeft met behulp van Judith Kimenai die ook jarenlang voor de klas stond, wordt erkenning gegeven aan de risicofactoren waar jonge en volwassen Elviskinderen mee te maken krijgen en worden er handvatten geboden voor begeleiding in de zorg en het onderwijs. 30 november komt het boek uit.

Wil je meer weten over dit onderwerp of over het boek, kijk dan op www.orthohulp.nl. De podcast is inmiddels 7000 keer beluisterd en is op Spotify voor iedereen toegankelijk.