‘Kunst- en cultuuronderwijs voor iedereen’

Meierijstad - Centrum voor kunstonderwijs Phoenix Cultuur zet als een energiecentrale de kracht van kunst en cultuureducatie in om creativiteit en talent te ontdekken en ontwikkelen. Dit doen ze voor alle inwoners van Meierijstad, jong en oud. Persoonlijke groei, verbeeldingskracht en geluk staan hierbij centraal. Wij spraken directeur Barbara Brouwer en een van de drijvende krachten achter Phoenix Cultuur en Veghelaar Marc van Kessel over de onlangs gepresenteerde toekomstvisie.

Door: Ties van Dooren

Phoenix Cultuur is in 2015 opgericht voor de toenmalige gemeenten Veghel, Schijndel en Sint-Oedenrode en werkt sinds 2017 voor de gefuseerde gemeente Meierijstad. Voor de start in 2015 is een businessplan geschreven dat vooral gericht was op het snel opstarten van alle lessen, cursussen en de ondersteunende organisatie. In 2020 is een nieuw visiestuk geschreven: ‘Phoenix Cultuur brengt de kunsten dichtbij’. Dit visiestuk schetste de verdere ontwikkeling van de activiteiten en organisatie. Onlangs presenteerde Phoenix de nieuwe toekomstvisie 2023-2026 met de ambities en doelstellingen voor de komende jaren. Wij pikten er twee dingetjes uit en legden deze voor aan Brouwer en Van Kessel. Vandaag deel één: ‘Kunst- en cultuuronderwijs voor iedereen’.

‘We kunnen alles maken met techniek, ICT en kunstmatige intelligentie, behalve creativiteit. En dat is juist het belangrijkste wat we in de toekomst nodig hebben. Kinderen en jongeren zijn de meest creatieve mensen op aarde. Sterker nog, creativiteit zit al in je bij je geboorte! Zonder creativiteit geen verbeeldingskracht en daarom moeten we de kracht van de kunsten inzetten om deze creativiteit te behouden en te laten floreren.’

- Barbara Brouwer, Pecha Kucha, Dag van Verbeelding Meierijstad 2022

Volgens de toekomstvisie moet ‘kunst- en cultuuronderwijs voor iedereen toegankelijk zijn’. Waarom?
Barbara Brouwer (BB): “Omdat het je plezier en geluk brengt. Je ontwikkelt je op allerlei vlakken, vooral op het gebied van creativiteit. Mensen hebben creativiteit in zich, maar dat moet wel ontwikkeld en gestimuleerd worden. Daar is kunst- en cultuuronderwijs voor.”
Marc van Kessel (MvK): “Ik denk dat het cruciaal is voor je ontwikkeling. Tegenwoordig kunnen we bijna alles met de computer doen, behalve creatief zijn, denken en oplossingen zoeken.”

Wat draagt kunst en cultuur bij aan creatieve oplossingen?
BB: “Het prikkelt je creativiteit. Als je les krijgt van een kunstenaar, muzikant of theatermaker, in welke vorm dan ook, ontwikkel je je brein. Je leert jezelf heel goed kennen en anders naar de wereld kijken.”
MvK: “Door kunst en cultuur ga je anders denken, zien en voelen. Voor de ontwikkeling van kinderen is kunst en cultuur ontzettend belangrijk. Bovendien word je er heel blij van!”
BB: “Onze CHV Academy docenten zien basisschoolkinderen opbloeien die in het huidige onderwijssysteem, dat vooral gericht is op taal en rekenen, vastlopen. Met kunst en cultuur laten we die kinderen zien dat ze ook talentvol zijn. Het is ontzettend fijn om ergens goed in te zijn.”

En daarom moet het voor iedereen toegankelijk zijn?
BB: “Precies. Wij willen alle kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen in Meierijstad raken met en betrekken bij kunst en cultuur en hen de mogelijkheid bieden zich daarin te ontwikkelen. Wij sluiten daarbij niemand uit. Iedereen ongeacht achtergrond, inkomen of eventuele beperkingen is welkom.”

Hoe zorg je ervoor dat er niemand wordt buitengesloten?
BB: “We proberen de cursusgelden zo laag mogelijk te houden. De prijzen moeten laagdrempelig zijn. Ze stijgen minimaal in vergelijking met onze kosten. Dat kan omdat we financieel gezond zijn, de gemeente Meierijstad financieel ondersteund en we werken samen met het Jeugdfonds Cultuur. Dat de gemeente voor de lange termijn blijft investeren in kunst- en cultuureducatie voor iedereen, daar zijn we superblij mee. Het biedt ons de kans om naar de toekomst te kijken.”
MvK: “In Meierijstad wordt kunst en cultuur gezien als iets belangrijks. Dat is niet overal zo.”
BB: “De makkelijkste manier om iedereen kennis te laten maken met kunst en cultuur is het geven van lessen op school. En dat is precies wat wij op alle middelbare- en basisscholen in Meierijstad doen. Als je het hebt over kansengelijkheid dan is onderwijs dé manier om iedereen te bereiken. Als een kind of jongere daarna verder wil op les in de vrije tijd en de ouders het niet kunnen betalen dan kijken we samen met de gemeente en het Jeugdfonds Cultuur wat we kunnen betekenen. Samen met de gemeente zijn we momenteel aan het kijken of we ook een potje met geld kunnen vrijmaken voor volwassenen. Want als je op dit moment 18-plus bent kom je niet meer in aanmerking voor het Jeugdfonds Cultuur en heb je dus geen vangnet. Het zou mooi zijn als er een Volwassenenfonds Cultuur komt in Meierijstad”

Hoe zit het met mensen met een beperking?
MvK: “We hebben Ut Gu Nie Vaneiges, en gaan samenwerken met Dansen & Sjanzen en geven les in het speciaal onderwijs.”
BB: “Op het gebied van inclusiviteit en diversiteit hebben we nog wel wat te winnen. Denk daarbij aan mensen met een beperking, een migratieachtergrond of kinderen met ADHD of autisme. Misschien moeten we hiervoor speciale groepen of andere cursussen in het leven roepen en nieuwe gespecialiseerde kunstdocenten aantrekken. Dat gaan we uitzoeken. We willen er echt voor iedereen zijn.”

Dat neigt naar maatwerk?
BB: “Daar willen we inderdaad naartoe. Het kan zijn dat er in Erp een andere vraag ligt dan in Olland. Wat wil men, waar is vraag naar. We staan open voor suggesties en ideeën.”

Hoe gaat het eigenlijk met de leerlingenaantallen?
BB: “Heel goed. Als je bijvoorbeeld kijkt naar onze kinderateliers dan hebben we een enorme groei doorgemaakt, net als bij de theater- en muziekleerlingen. De theatergroepen zijn bijna verdubbeld. Deze groei heeft zeker te maken met de CHV Academy en alle projecten van Cultuurkade in het onderwijs, kinderen komen al jong in aanraking met kunst en cultuur en willen dan ook graag zelf op les.”
MvK: “Bij ons staan de leerlingen en de docenten centraal en niet de organisatie. Wij zetten de leerlingen en docenten in hun kracht. Dat is de sleutel tot het succes van Phoenix.”

In de toekomstvisie staat dat jullie vijf procent willen groeien in cursusaantallen en omzet. Hoe gaan jullie dat bewerkstelligen? 
MvK: “Eigenlijk is dit al achterhaald, want we zitten al op deze aantallen.”
BB: “Na de coronaperiode zijn we weer helemaal op stoom. De cursisten weten ons goed te vinden. Voor de komende jaren verwacht ik dat we langzaam blijven groeien. Het is overigens niet zo dat de prijzen omhooggaan om meer geld te verdienen.”

De lessen worden dus niet duurder?
BB: “Nee, we gaan de prijzen niet ineens met tien procent verhogen. Daar hoeft men niet bang voor te zijn. De cursusgelden stijgen wel elk seizoen, maar deze stijgingen houden we zo laag mogelijk.”

Maar hoe haal je dan extra geld op?
BB: “Ons cursushuis moet zichzelf terugverdienen. Onze groepslessen moeten minimaal docent-kostendekkend zijn. Als groepen heel populair zijn dan halen we daar wat extra omzet mee binnen.”

Wordt het aanbod nog vergroot?
MvK: “Als er vraag naar is wel. We willen kijken waar behoefte naar is en daarop inspelen.”
BB: “Het bereiken van de jongeren in de gemeente blijft een uitdaging, maar we willen er wel in investeren door, op basis van hun behoefte, cursussen/workshops in alle disciplines te programmeren. Phoenix Cultuur bereikt al veel jongeren met het huidige aanbod, maar dit kan breder uitgezet en verder ontwikkeld worden. Binnen CHV Academy bereiken we jongeren op het VO en in onze Talentenklassen. Bij deze groepen jongeren en vóóral bij jongeren die we nog niet bereiken, willen we in deze beleidsperiode onderzoeken wat hun behoefte is wat betreft cultuureducatie en -activiteiten in de vrije tijd. Aan het einde van de beleidsperiode willen we speciaal voor deze doelgroep succesvol nieuw aanbod gecreëerd hebben. Ook voor het jonge kind (voorschoolse leeftijd) willen we minimaal één nieuw aanbod per kunstdiscipline ontwikkelen.”