Zelftesten: Zinvol of niet?

Sint-Oedenrode - Medische testen om zelf je cholesterol of glucose te testen, zijn ze zinvol? En kloppen deze testen eigenlijk wel? Voor deze column wil ik me beperken tot de zelftesten die je in de winkels kunt kopen en de testen die in bepaalde winkels of sportscholen worden aangeboden. Voor het gemak noem ik ze allemaal zelftesten. Het gaat hier dus om testen om een bepaalde ziekte op te sporen bij gezonde mensen, zonder klachten en zonder risicofactoren voor een bepaalde ziekte. Het gaat hierbij dus niet om het zelf monitoren van glucose bij diabetes en ook niet om de zwangerschapstesten.

Een paar weken geleden kwam een patiënt bij mij op het spreekuur die bij zo'n test een verhoogd cholesterol had. Bij een nieuwe bepaling in het laboratorium bleken de cholesterol waarden prima en hoefde er niets te gebeuren. De patiënt was opgelucht en ik vond het een goede reden om me nog eens een keertje in de zelftesten te verdiepen.
Preventief medisch onderzoek is voor sommige ziekten zeker zinvol. Daar is uitgebreid onderzoek naar gedaan en hieruit zijn de bevolkingsonderzoeken ontstaan. Maar is het zinvol om als gezond iemand, zonder klachten en zonder risicofactoren op een bepaalde ziekte een zelftest te (laten) doen?
Er zijn drie afwegingen om deze vraag te kunnen beantwoorden:
Zelftesten moeten voldoen aan bepaalde eisen, bijvoorbeeld dat de test veilig gebruikt kan worden. Maar er zijn geen eisen gesteld aan de betrouwbaarheid van de testen. De uitslagen kloppen soms gewoon niet. Er is ook weinig onderzoek gedaan naar de zelftesten in Nederland. We weten dus gewoon niet goed hoe betrouwbaar de uitslag van een zelftest is.
Als er toch een afwijkende waarde uitkomt betekent dat nog niet dat u ziek bent. De betekenis van de uitslag is moeilijk te interpreteren als je niet gewend bent deze testen te beoordelen. Er zijn altijd meerdere factoren die samen bepalen of er een risico is op een bepaalde ziekte. Een (huis) arts kan al deze factoren mee laten wegen en samen met u een beslissing nemen of er vervolgonderzoek nodig is. Bij een zelftest ontbreekt dit advies. Bij een cholesterol zelftest bijvoorbeeld, wordt alleen het totaal cholesterol bepaald. Deze uitslag zegt niets over de verdeling tussen goed en slecht cholesterol. En wanneer is het cholesterol gehalte precies te hoog? Dat hangt ook af van andere factoren. Als u niet rookt en geen hoge bloeddruk heeft is de consequentie anders dan wanneer u deze risicofactoren wel heeft.
En soms zit er ook gewoon een commerciële gedachte achter. Sommige winkels willen graag geld verdienen aan de verkoop van hun producten. Ze bieden de testen aan in de hoop hun producten te kunnen verkopen.