WeetWeerWatWeetje: De Dommel naar, door en uit Rooi
NatuurSint-Oedenrode – De Dommel hoort bij Rooi en Rooi hoort bij de Dommel. Veel Rooienaren steken wel een paar keer per dag de Dommel over. Nog veel meer Rooienaren, waarschijnlijk allemaal, doen dat zeker wel iedere week een keer. Maar wat weten wij nou van die Dommel, de redactie ging op zoek naar weetjes over de Dommel.
Eén ding is zeker, de Dommel is ouder dan Rooi. De oudst bekende naam Dutmala of Duthmala, dateert uit het jaar 704. In die tijd werd daarnaast ook nog wel eens Dudmala geschreven. Die naam was rond 1350 al verbasterd tot Dumella en zo’n honderd jaar later was er al sprake van de naam Dommele. Inmiddels luidt de naam al zeker honderdzestig jaar ‘Dommel’, want het gelijknamige waterschap dat in 1863 werd opgericht kreeg de naam Waterschap van het stroomgebied van de Dommel.
75 meter over 120 kilometer
De Dommel ontspringt in de Belgische Kempen op een hoogte van 77 meter boven het peil van Oostende en mondt bij ’s-Hertogenbosch op een hoogte van 4 meter boven NAP samen met de Aa in de Dieze. Daarmee heeft de Dommel een verval van 75 meter. Nee, dit is geen reken of typefout, het peil van Oostende dat in België wordt gehanteerd is 2,15 meter hoger dan het NAP dat we in Nederland voor hoogtemetingen gebruiken. Met een lengte van 120 kilometer betekent dit dat het gemiddelde verhang van de Dommel 62,5 cm per kilometer is.
Bijna 200 bruggen
Alleen in Rooi zijn er al 29 mogelijkheden om de Dommel of één van haar oude meanders over te steken. Tussen Peer en ’s-Hertogenbosch zijn er zo’n 188 bruggen over de Dommel. Al valt er over dat aantal zeker wel flink te discussiëren want in plaatsen zoals Rooi en Boxtel splitst de Dommel zich en welke bruggen moet je dan als Dommelovergang tellen. Alleen op de Corridor in Rooi moet je de Dommel al twee keer oversteken om van de zuidelijke op de noordelijke oever te komen. Ook weten veel mensen niet dat de Dommel dwars onder het Eindhovense station doorstroomt. Naast kruisingen met wegen en spoorwegen, kruist de Dommel ook twee scheepsvaartkanalen. Bij het Belgische Neerpelt stroomt de Dommel onder het kanaal van Bocholt naar Herentals. Ook bij Son en Breugel duikt de Dommel onder een kanaal, dit keer het Wilhelminakanaal.
Nooduitlaten
De hoeveelheid water die door de Dommel stroomt kan behoorlijk variëren. Door het hele jaar heen mondt er in ’s-Hertogenbosch zo’n 14 m³ water per seconde in de Dieze. In droge perioden neemt die hoeveelheid af tot soms maar een paar kuub per seconde. Na langdurige regenval kan dat dan wel weer honderd kuub per seconde zijn. Daarbij hebben we nog geen rekening gehouden met de nooduitlaten die de Dommel heeft. Bij een hoge waterstand in de Dommel ten zuiden van Eindhoven kan een deel van het water via het Beatrixkanaal en het Wilhelminakanaal worden afgevoerd. Tussen Vught en ’s-Hertogenbosch kan ook nog water via het Drongelens kanaal naar de Maas bij Waalwijk worden geloosd.
Al dat water is afkomstig uit het stroomgebied van de Dommel. Dat heeft een oppervlakte van circa 1800 km². In dat gebied zijn er nog zo’n twintig zijbeken en -riviertjes die in de Dommel uitmonden en ook deze beekjes hebben weer verschillende zijtakken. Naast regenwater wordt ook het huishoudelijke afvalwater van alle inwoners uit het stroomgebied, natuurlijk pas na zuivering, direct of indirect op de Dommel geloosd.
