Oude en nieuwe Helden

Sint-Oedenrode - Geen inspiratie? Kom nou. Veranderende tijden zijn een onuitputtelijke inspiratiebron. In mijn vorig leven ben ik eens begonnen met het verzamelen van woorden en gebeurtenissen die in een paar jaar tijd een compleet andere betekenis hadden gekregen. Het heette "Waar dacht je vroeger aan bij …?" Van simpele dingen als emailleren (nu: email leren) via bug (vroeger: insect, nu programmeerfout) en praten op de wc (vroeger: seks, nu: mobieltje) tot held (vroeger: iemand die zijn leven riskeert voor anderen, nu: iemand die 112 belt.)

Door: Jan Egmond

Een apart lijstje hield ik bij voor woorden die niet politiek correct meer zijn. Kaffer is de naam van een negerstam, zoals er Zoeloes zijn, Bantoes en Pygmeeën. Om de een of andere reden werd Kaffer scheldwoord voor het woord neger, dat inmiddels zelf ook niet politiek correct meer is. Evenals het woord Zwarte, wat vóór de uitvinding van de kleurentelevisie bijvoorbeeld heel makkelijk was bij het commentaar op een bokswedstrijd. Toen mocht die zwarte die blanke nog afdrogen, tegenwoordig noemt de commentator de namen, al breekt hij soms zijn bek bij exotische rassen. Ik moet op mijn woorden letten want zelfs het woord "ras" zit al in de gevarenzone, dank zij een niet nader te noemen groep (ik leer al bij) die vindt dat je over hun 'volk' moet spreken. Ik ben met het lijstje gestopt toen er niet meer kolommen op pasten.
Zelfs troetelnaampjes hebben hun onschuld verloren. Toen een collegaatje trots haar Antilliaanse baby'tje kwam showen, had ik nooit mogen reageren met "Ohhhh, wát een lekker moppie". 
Even terug naar onze helden. Een ouderwetse held riskeert vandaag de dag niet alleen zijn leven, maar moet vaak ook nog uitleggen waarom hij voor eigen rechter heeft gespeeld, risico's heeft genomen voor zijn eigen en andermans leven, buitenproportioneel geweld heeft gebruikt om erger te voorkomen, zijn oerinstinct heeft gevolgd in plaats van zijn verstand, de klus niet heeft overgelaten aan het bevoegd gezag dat toevallig net niet in de buurt was.

Degene die het woord held heeft afgestoft wist waar hij aan begon en noemde het "Nieuwe helden". In de volksmond en media is dit snel weer versimpeld naar "Helden". De boer uit Idaho die een vastgevroren musje met zijn warme adem weer de vrijheid gaf werd een wereldheld. Als hij het diertje voor de camera had laten creperen was dat ook wereldnieuws geweest, maar dat terzijde.
Om nieuwe helden daarom af te doen als nephelden, is ook weer niet terecht. Niemand zal durven beweren dat de nagellakkende Tijn geen held is, ook al zou hij dat nooit geworden zijn zonder het noodlot.     
De ontwikkeling is niet te stuiten. Ik hoorde laatst van een nieuw restaurant in Rooi dat een eeuwenoude helden-naam uit het veen had getrokken. Het had dus al een goede naam voordat het was begonnen.