Van Rooise jongen tot Hollywood filmster (deel 3)

Na als regisseur te zijn mislukt dwong Tellegen zijn terugkeer af als filmacteur. Voor de nieuw opgerichte Goldwyn Pictures Corporation maakte hij als tegenspeler van Farrar in 1919 The world and its woman en Flame of the desert en een jaar later The woman and the puppet.

Kosten noch moeite werden daarbij gespaard, maar het publiek kwam er niet in groten getale voor naar de bioscoop. Tijdens de opnames was Tellegen zich in toenemende mate kleinzielig en jaloers jegens zijn echtgenote gaan gedragen. Het kwam tot heftige scènes op de set, omdat Farrar naar zijn mening meer close-ups kreeg dan hij. Ook het feit dat haar naam op de affiches boven de zijne prijkte, zinde hem niet. Aanvankelijk nam Farrar het voor Tellegen op - 'wifely loyalty prevailed over professional discretion', schreef ze hierover later (Farrar, 179) -, maar op den duur moest ook zij inzien hoe onredelijk en egoïstisch zijn gedrag was. Toen bovendien steeds openlijker bleek dat haar echtgenoot het met de huwelijkstrouw niet al te nauw nam, ging Farrar begin 1921 bij hem weg. Een slepend en geruchtmakend echtscheidingsproces volgde.

Intussen had Tellegen nog steeds meer succes op de planken dan op het witte doek; al die tijd was hij namelijk zijn filmcarrière blijven combineren met zijn toneelloopbaan. Die omvatte overigens meer dan alleen acteren. Tellegen trad ook een aantal malen op als producent en was bovendien co-auteur van twee toneelstukken - Blind youth(1917) samen met Willard Mack en The lust of gold (1919) samen met Andor Garvay - die volle zalen trokken en hem vele honderdduizenden dollars rijker maakten. Toen Tellegen in 1923/1924 met het eerstgenoemde stuk een maandenlange tournee door de Verenigde Staten maakte, werd hij verliefd op zijn jonge tegenspeelster, Isabelle Dilworth. Met deze actrice - tevens een rijke erfgename -, die hij de artiestennaam Nina Romano gaf, trad hij in 1924 in het huwelijk.

In 1924 kreeg Tellegen ook een nieuwe kans als filmacteur toen The Vitagraph Company of America hem een lucratief contract aanbood. Voor deze maatschappij maakte hij in dat jaar zes films, die een redelijk succes hadden, waaronder het societydrama Let not man put asunder . Dat hij de Engelse taal toen nog steeds niet helemaal beheerste, moge blijken uit zijn vraag aan tegenspeelster Pauline Frederick: 'What is this thing that no man puts? What is a sunder?' (Bodeen, 36). In 1925 sloot Tellegen een tweejarig contract met Fox Film Corporation. Voor deze maatschappij zou hij in acht films optreden, veelal in de rol van schurk, zoals in het melodrama East Lynne(1925) en in de western Three bad men (1926). Voor de romantische held was de inmiddels 42-jarige acteur te oud. Zijn optreden in deze films werd door de recensenten in het algemeen positief beoordeeld. Het waren jaren van grote rijkdom, met - naar Tellegen zelf beweerde - onder meer een kasteelachtig huis in de Hollywood Hills en vier auto's.

Aan deze jaren van voorspoed kwam in 1928 een einde. Niet alleen strandde toen Tellegens derde huwelijk, maar ook mislukte een nieuwe poging zich als regisseur te bewijzen: het onder zijn leiding tot stand gekomen huwelijksdrama No other woman was zo abominabel dat Fox deze film niet eens durfde uit te brengen. Tellegen besloot Hollywood de rug toe te keren en zich in New York geheel op zijn toneelcarrière te richten, niet in de laatste plaats omdat leeftijd op de planken minder telde. Op Broadway had Tellegen opnieuw succes, onder meer in Annaen in Cortez . Daarnaast trok hij met inferieure vaudevillestukken het land door. Op een van deze tournees ontmoette hij een revuedanseres van de Ziegfeld Follies, van wie alleen de artiestennaam, Eve Casanova, is overgeleverd. Zij werd in 1930 zijn vierde vrouw.

Tellegen naderde inmiddels de vijftig, en van de jeugdige schoonheid, die de grondslag van zijn carrière vormde, was toen niet veel meer over. Begin 1931 zocht hij zijn heil in plastische chirurgie om een rol te krijgen in Enemies of the law , zijn eerste optreden in een sprekende film. Het was een vergeefs offer: de komst van de 'talkies' betekende ook voor Tellegen het definitieve einde van zijn carrière op het witte doek. In hetzelfde jaar verschenen zijn memoires onder de titel Women have been kind (New York 1931). Geheel toegesneden op de vrouwelijke bewonderaars van het theater- en filmidool verschijnt Tellegen hierin als een rusteloze avonturier en romantische minnaar. Dit vrijwel zeker door een ghostwriter geschreven boek was namelijk in de eerste plaats bedoeld om er veel geld mee te verdienen.

En geld had Tellegen steeds harder nodig, want financieel zat hij helemaal aan de grond. Een bijrolletje in de filmCall to arms in 1934 verhielp daaraan niets. Ook zijn gezondheid liet hem in de steek: in het laatstgenoemde jaar onderging hij drie operaties wegens kanker. Intussen voor de vierde maal gescheiden woonde hij de laatste jaren van zijn leven in Hollywood in bij een rijke weduwe die zich over hem had ontfermd. In haar huis ging Tellegen op een ochtend in 1934 in een depressieve stemming naakt op de vloer van de badkamer zitten. Hij spreidde de vele lovende recensies die hij in de loop der jaren had verzameld rondom zich uit. Vervolgens pakte hij de lange gouden schaar, waarmee hij deze besprekingen steeds had uitgeknipt, en stak de gouden schaar in zijn eigen borst met dodelijke afloop.

Bron: A.J.C.M Gabriels  Dommelen, Isodor Louis Bernard Edmond van.

Biografisch woordenboek Nederland